ह. भ. प. संतकवी श्री दासगणू महाराजकृत श्री गजानन विजय ग्रंथाची संक्षिप्त पाठावृत्ती
॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥ ॐ नमो भगवते श्री गजानन महाराजाय ॥ मागले अध्यायीं झालें कथन । समर्थ गेले निघून । तेणें बंकटलाला लागून । हुरहूर वाटूं लागली ॥१॥ गोड न लागे अन्नपाणी । समर्थांचा ध्यास मनीं । न हाले दृष्टिपासोनी । गजाननाचें रुप तें ॥२॥ ऐशा रीति चित्तीं भलें । विचाराचें काहूर झालें । शेगांव अवघें धुंडाळिलें । परी न पत्ता लागला ॥३॥ घरीं येतां वडील पुसती । भवानीराम सन्मती । बाळा तुझी आज वृत्ती । का रे झाली चंचळ ॥४॥ कांहीं तरी सांगून । केलें पित्याचें समाधान । पुन्हा शोधाकारण । फिरुं लागला शेगांवीं ॥५॥ बंकटलालाचे शेजारीं । एक होते सदाचारी । घरीं होती जमेदारी । परी अभिमान नसे त्याचा ॥६॥ ते देशमुख रामाजीपंत । वयानें वृद्ध अत्यंत । बंकटलालानें इत्थंभूत । हकीकत त्यांना निवेदिली ॥७॥ ते बोलले बंकटलाला । तुझा वृत्तान्त मी ऐकिला । तूं जो पुरुष कथिसी मला । तो योगी असावा कोणीतरी ॥८॥ ऐशा स्थितीत दिवस चार । गेले निघून साचार । बंकटलालासी तीळभर । विसर न पडे तयाचा ॥९॥ गोविंदबुवा टाकळीकर । होते एक कीर्तनकार । ज्यांच्या कीर्तनीं शारंगधर । प्रसन्नचित्त होतसे ॥१०॥ शंकराच्या मंदिरीं । झाली कीर्तनाची तयारी । धांवो लागल्या नरनारी । कीर्तन ऐकायाकारणें ॥११॥ बंकटलालही तेथें आला । कीर्तन श्रवणासाठीं भला । मध्यें शिंपी भेटला । पितांबर नाम ज्याचें ॥१२॥ दोघे कीर्तना चालले । तों अवचित समर्थ पाहिले । मागल्या बाजूस बसलेले । फरसावरी तेधवां ॥१३॥ मग कशाचें कीर्तन । गेले उभयतां धांवून । जेवीं द्रव्य-घटातें पाहून । कृपण जाय हपापोनी ॥१४॥ तैसें उभयतांसी झालें । दूर उभे राहिले । विनयानें बोलूं लागले । कांहीं आणूं का खावया ? ॥१५॥ महाराज बोलले त्यावरी । तुला गरज असेल जरी । आण झुणका भाकरी । माळणीच्या सदनातून ॥१६॥ बंकटलालें सत्वरीं । चून अर्धी भाकरी । आणोन ठेविली हातावरी । तया योगेश्वराच्या ॥१७॥ चून भाकरी खात खात । वदले पितांबरासी समर्थ । जा जावोनी ओढयाप्रत । तुंबा भरोनी आण पाणी ॥१८॥ पितांबर बोले गुरुराया । ओढयास पाणी अल्प सदया । पाण्यांत तुंबा बुडावया । मुळीं नाहीं अवसर ॥१९॥ इतुकें असुन तें पाणी । खराब केले गुरांनी । तेवीं जाणाऱ्या येणाऱ्यांनी । नाहीं पिण्याच्या योग्य तें ॥२०॥ मर्जी असल्या दुसरीकडून । पाणी आणितों तुंबा भरुन । तैं बोलले गजानन । दुसरें पाणी आम्हां नको ॥२१॥ नाल्याचेंच आण पाणी । आंत तुंबा बुडवोनी । उगीच ओंजळी-ओंजळींनीं । तुंब्यांत पाणी भरुं नको ॥२२॥ तुंबा घेऊन पितांबर । तात्काळ गेला नाल्यावर । तुंबा भरेल ऐसे नीर । कोठें न त्यानें पाहिलें ॥२३॥ ऐसी झाली आड विहीर । चिंतावला पितांबर । हिय्या करुन अखेर । तुंबें स्पर्श केला जला ॥२४॥ तो ऐसें झालें अघटित । तुंबा ठेवावा जेथ जेथ । तो बुडे तेथ तेथ । खळगा पडून ओढयाला ॥२५॥ नाल्याचें घाण जीवन । तुंब्यांत स्फटिकासमान । आलें तैसें पाहोन । शिंपी चित्तीं चकित झाला ॥२६॥ तुंबा आणून ठेविला । योगेश्वराचे सान्निध्याला । त्याचा समर्थें स्वीकार केला । झुणकाभाकर सेविल्यावर ॥२७॥ बंकटलालासी सुपारी । मागते झाले साक्षात्कारी । अरे माळीणीच्या भाकरीवरी । माझी सेवा करतोस कां ? ॥२८॥ सुपारीच्या बरोबरी । दोन पैसे हातावरी । ठेवितां झाला व्याघ्रांबरी । बंकटलाल समाधानें ॥२९॥ पैशाप्रती पाहून । महाराज बोलले हांसोन । काय व्यापारी समजून । मजला तूं हें अर्पिसी ? ॥३०॥ हें नाणें तुमचें व्यवहारीं । मला न त्याची जरुरी । भावभक्ति नाण्यावरी । संतुष्ट मी रहातसे ॥३१॥ जा आतां कीर्तन । दोघे जाऊन करा श्रवण । मी लिंबापाशीं बैसोन । कथा त्याची ऐकतो ॥३२॥ दोघे कीर्तनाप्रती आले । महाराज लिंबापाशीं बैसले । गोविंदबुवांचें सुरु झालें । आरंभीचें निरुपण ॥३३॥ बुवांनीं पूर्वार्धा विशद केलें । त्याचा उत्तरार्ध समर्थ वदले । तें ऐकोन घोटाळले । गोविंदबुवा मनांत ॥३४॥ हा उत्तरार्ध वदणारा । पुरुष अधिकारी दिसतो खरा । जा त्या घेऊन मंदिरा । या हो कीर्तन श्रवणास ॥३५॥ बंकटलाल पितांबर । आणिक मंडळी निघाली इतर । समर्थासी साचार । कीर्तनासी आणावया ॥३६॥ केली विनंती अवघ्यानीं । श्रोते अती विनयांनीं । परी बसल्या जागेपासोनी । मुळीं न महाराज हलले हो ॥३७॥ गोविंदबुवा अखेर । येवोन जोडीते झाले कर । कृपा करावी एक वार । चला शिवाच्या मंदिरीं ॥३८॥ ऐसें गोविंदबुवा बोलतां । समर्थ वदलें तत्त्वतां । ठेवी एकवाक्यता । भाषणीं गोविंदा लवमात्र ॥३९॥ तूं इतक्यांत प्रतिपादिलें । अवघें ईश्वरें व्यापिलें । आंत बाहेर कांहीं न उरलें । मग हा ऐसा हट्ट कां ? ॥४०॥ जें जें जयानें सांगावें । तें तें त्यानें आचरावें । शब्दच्छलासी न करावें । साधकानें केव्हांही ॥४१॥ पोटभर्‍या कथकेरी । तूं न व्हावें भूमीवरी । जा कीर्तन समाप्त करी । मी येथून ऐकतों ॥४२॥ बुवा कीर्तनीं परत आले । गर्जोन अवघ्या बोलिले । तुमच्या शेगांवीं अमोल आलें । रत्‍न हें त्या सांभाळा ॥४३॥ कीर्तन अवघें सांग झालें । लोक आपुल्या घरां गेले । बंकटलाल घरीं आले । चित्तीं हर्ष माईना ॥४४॥ आपल्या सन्माननीय पित्यासी । हकीकत कथिली प्रेमेसी । बाबा आपुल्या घरासी । गजानन आणा हो ! ॥४५॥ पुत्रानें जें कथन केलें । तें भवानीरामें ऐकिलें । आणि प्रेमें ऐसें वदलें । तूंच ये त्या घेऊन ॥४६॥ पित्याची मिळाली संमती । बंकटलाल हर्षें अती । म्हणे कधीं भेटेल गुरुमूर्ती । मजला सदनीं आणावया ॥४७॥ पुढें माणिक चौकांत । चौथे दिवशीं सद्‌गुरुनाथ । भेटले बंकटलालाप्रत । अस्तमानाचें समयाला ॥४८॥ दिवाबत्तीची तयारी । दुकानदार करिती खरी । अशा वेळीं आला घरीं । घेऊन बंकट महाराजा ॥४९॥ पित्यानें मूर्ति पाहातां क्षणीं । अति आनंद झाला मनीं । नमन साष्टांग केलें चरणीं । पाटावरीं बैसविलें ॥५०॥ आणि विनविलें जोडोन होत । कांहीं भोजन करा येथ । तुम्ही साक्षात् पार्वतीकांत । प्रदोष वेळीं आला या ॥५१॥ ऐसें म्हणोन आणिलें । बिल्वपत्र तात्काळ भलें । समर्थांच्या ठेविलें । परमभक्तीनें मस्तकीं ॥५२॥ पुर्‍या बदाम खारका । केळीं मोसंबीं मुळे देखा । भालाप्रती लाविला बुक्का । कंठीं घातिला पुष्पहार ॥५३॥ गुरुमूर्ति प्रसन्न चित्तें । अवघे झाले सेविते । जें जें पडेल पात्रातें । तें तें खाती भराभर ॥५४॥ उदरीं सुमारें तीन शेर । अन्न साठविलें साचार । तेथेंच राहिले रात्रभर । श्रीगजानन महाराज ॥५५॥ बंकटलालें दुसरे दिवशीं । मंगलस्नान समर्थांसी । घातलें असे अतिहर्षी । तो न थाट वर्णवें ॥५६॥ स्नानविधी संपला । पितांबर तो नेसविला । अति सन्मानें बैसविला । योगिराज गादीवरी ॥५७॥ भालीं गंध केशरी । गळ्यांत हार नानापरी । कोणी तुळशीमंजरी । वाहूं लागले शिरावर ॥५८॥ नैवेद्य नानापरीचे । झाले समर्थार्पण साचे । भाग्य त्या बंकटलालाचें । खचित आलें उदयाला ॥५९॥ अवघ्या मंडळींनी आपुले । मनोरथ ते पूर्ण केले । एक मात्र त्यातून उरले । इच्छाराम शेटजी ॥६०॥ हा चुलत बंधु बंकटाचा । होता भाविक मनाचा । भक्त असे शंकराचा । त्यासी ऐसें वाटलें ॥६१॥ आज आहे सोमवार । मसी उपास साचार । घरां प्रत्यक्ष शंकर । चालते बोलते आलेच कीं ॥६२॥ त्यांची पूजा अस्तमानीं । यथासांग करोनि । करुं पारणा ऐसी मनीं । इच्छा त्यानें धरली असे ॥६३॥ तों झाला अस्तमान । मावळलासे नारायण । इच्छारामें केलें स्नान । प्रदोष वेळा लक्षुनी ॥६४॥ पूजासाहित्य घेऊन । साधु जे कां गजानन । त्यांचें केलें पूजन । परम प्रेमें करोनि ॥६५॥ चार मनुष्यांचें अन्न । ऐसा नैवेद्य परिपूर्ण । समर्थांपुढें आणून । ठेवला इच्छारामानें ॥६६॥ पाहोन त्या नैवेद्यासी । महाराज बोलले आपणासी । खातो खातो अहर्निशीं । ऐसें बोलसी गणप्या ॥६७॥ महाराज भोजना बैसलें । अन्न अवघें पार केलें । पात्रीं न कांहीं ठेविलें । मीठ लिंबू तेही पाहा ॥६८॥ आग्रहाचा प्रकार । काय होतो अखेर । हें दावण्या साचार । कौतुक केलें गुरुवरें ॥६९॥ खणाणून उलटी झाली । खाल्ल्या अन्नाची ती भली । ऐसीच गोष्ट होती केली । श्रीरामदासें एकदां ॥७०॥ तैसें लोकाग्रहाला । घालावयासी शीघ्र आळा । हा उलटीचा प्रकार केला । अंगीं बळ असूनिया ॥७१॥ तेंच समर्थें येथें केलें । लोकांलागीं सुचविलें । आग्रह करणें न चांगलें । तो विपरीत फळ देई ॥७२॥ असो उलटी झाल्यावरी । जागा केली साफ सारी । नेवोन बैसविले पहिल्या परी । स्नान घालोन महाराजा ॥७३॥ नरनारी दर्शनें घेती । महाराजांची आनंदवृत्ती । तों भजन करण्याप्रती । दिंड्या आल्या दोन तेथें ॥७४॥ इकडे महाराज आसनीं । होते ते वदले वदनीं । भजनाचिया मिषांनीं । "गणगण गणांत बोते" ॥७५॥ हेंच सर्वदा त्यांचें भजन । करिती टिचक्या वाजवून । ऐसा झाला आनंद जाण । रात्रभरीं ते ठायां ॥७६॥ ’गण गण’ हें त्यांचें भजन । हमेशा चाले म्हणून । लोकांनीं दिलें अभिधान । गजानन हें तयाला ॥७७॥ जो स्वयंमेव ब्रह्म झाला । नांवरुप कोठून त्याला ? । नामरूपांचा गलबला । प्रकृतीच्या आश्रयास ॥७८॥ समर्थांची दिनचर्या । सांगतों थोडी या ठायां । अगाध त्यांचें चरित्र गाया । मज पामरा मती नसे ॥७९॥ कधीं करावें मंगलस्नान । कधीं हाळांत जाऊन । कधीं कधीं प्राशन । करावें गढूळ जलाचें ॥८०॥ त्यांच्या दिनचर्येचा । नियम नव्हता एक साचा । प्रकार वायूच्या गतीचा । न ये ठरवितां कोणासी ॥८१॥ चिलमीवरी प्रेम भारी । ती लागे वरच्यावरी । नव्हती आसक्ति तिच्यावरी । तें केवळ कौतुक ॥८२॥ श्रीहरिहरार्पणमस्तु ॥ शुभं भवतु ॥
॥ इति द्वितीयोऽध्यायः समाप्तः ॥
No comments:
Post a Comment