संत एकनाथमहाराजकृत श्रीदत्तात्रय जन्मकथन आख्यान

॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥

समस्त दत्तभक्तांना श्री दत्तात्रेय जयंतीच्या भक्तिमय शुभेच्छा !

ऐका दत्तात्रय आख्यान । पार्वतीस सांगे त्रिलोचन । सकळ पतिव्रतांमाजी पूर्ण । अनुसूया जाण पतिव्रता ॥१॥ ऐकोनी शिवाची वाणी । गदगदां हांसे भवानी । आम्हां तीघींवरती त्रिभुवनीं । श्रेष्ठ कोणी असेना ॥ २ ॥ गर्व देखोनी पार्वतीचा । बोले त्रिलोचन तेव्हां वाचा । नारद सांगेल महिमा तिचा । तेव्हां तुज कळेल ॥३॥ ऐकोन पार्वती मनांत । नारदाची मार्गप्रतिक्षा करीत । तव तो मुनी अकस्मात् । पावला तेथें ते क्षणीं ॥४॥ देखोनियां नारद मुनि । षोडशोचारे पूजीं भवानी । आम्हां तिघींवरती त्रिभुवनीं । आणिक कोणी अमेना ॥५॥ ऐकोनी हांसला नारदमुनी । ऐके पार्वती चित्त देउनी । अनुसूया अत्रीपत्नी । तुम्हां तिघींहुनि पतिव्रता ॥६॥ तुम्हां तिघींचे पुतळे करुनी । बांधिले असे वामनचरणीं । असंख्य सामर्थ्य त्रिभुवनीं । समतुल्य कोणी असेना ॥७॥ तो पार्वती झाली चिंताग्रस्त । नारदातें उपाय पुसत । तो म्हणे प्रार्था विश्वनाथ । तो तेथवरी जाईल ॥८॥ नग्न होऊनि घालीं भिक्षा भोजन । तेणें होईल तिचें छळण । ब्रिदें तुमचें देईल सोडून । मग गर्व सहजची गळेल ॥९॥ पार्वतीसी ऐसें सांगोनी । स्वयें वैकुंठासी येत तत्क्षणीं । देखोनी लक्ष्मी संतुष्ट मनीं । मग पूजी आदरें तयातें ॥१०॥ कर जोडोनी करी विनंती । कांहीं नवल सांगा स्थिती । मागे झाली जे रितीं । वदला मती विनोदें ॥११॥ म्हणे धन्य अनुसूया पतिव्रता । तुम्हां तिघींहुनी समर्था । तुमचे पुतळे तत्त्वतां । तिनें तोडरीं बांधिलें ॥१२॥ ऐकोनी तटस्थ झाली रमा । आता काय करूं पुरुषोत्तमा । मजह्रुनी वाढ ऐसी सीमा । ते कैसेनी निरसेल ॥१३॥ नारद म्हणे उपाय एक । तेथें पाठवा वैकुंठनायक । नग्न भोजन मागा ते देख । तेणें ते छळेल ॥१४॥ सांगोनी ऐसा वृत्तांत । सत्य लोकांसी गेला ब्रह्मसुत । सावित्री पुसे त्वरित । कांहीं अपूर्व वर्तलें ॥१५॥ मग तो म्हणे सावित्रीसी । अनुसूया ऐसी गुणराशी । सामर्थ्य अधिक तियेपाशी । पदा तिघींसी वांधिलें ॥१६॥ सावित्री म्हणे नारदामतें । कैसा उपाय करावा तीतें । जेणें भंगेल गर्वातें । शरण आम्हांतें येईल ॥१७॥ पाहतां आम्हांपासूनि उत्पत्ति । एवढी काय तिची स्थिती । टिटवी काय समुद्राप्रती । शोषूं शके ॥१८॥ आम्हांहूनि काय चाड । ऐसें पीडिलें महागूढ़ । आतां उपाय सांगा दृढ । जेणें गर्व भंगेल तिचा ॥१९॥ मग ती म्हणे नारदासी । काय करावा तिशीं । तंव तो म्हणे सावित्रीशी । एक तुजसी सांगेन ॥२०॥ प्रार्थुनिया चतुरानना । पाठवावें अत्रिभुवना । जाये तूं आतां याच क्षणां । अवश्य वचन बोलवी ॥२१॥ म्हणावें दे नग्न भोजन । तेणें होईल तिचे छळण । मग यावें सत्व घेऊन । ब्रीद जाण तुटेल ॥२२॥ ऐसा नारद सांगून गेला । मग तिघी प्रार्थिती तिघांला । श्रुत करोनि नारद गेला । म्हणवूनि विनविती ॥२३॥ ऐकुनी ऐसें वचनीं । तिघें निघाले तत्क्षणी । स्त्रियांची करुणा देखुनी मनीं । कृपा झाली तयांची ॥२४॥ मग पवनवेगें ते अवसरीं । तिथे प्रवेशले आश्रमाभीतरीं । वाहनें ठेवूनिया दूरी । माध्यानकाळीं पैं आले ॥२५॥ मग तंव ते म्हणती तिघेजण । आम्हांस घेणें अनुसूयादर्शन । ऋपीने आज्ञा करून । दारा बाहेर पाठविली ॥२६॥ तें देखोनी अत्रिऋषीनें । तिघांचें केलें सांग पूजन । मग म्हणे येणें काय कारणें । आवश्यक पैं झालें ॥२७॥ तंव द्वारा बाहेर तिन्ही मूर्ति । ब्रह्मा शिव कमलापती । नमस्कार झालीया पुसती । काय आज्ञा तें सांगिजे ॥२८॥ ते म्हणे अनुसूयेसी । तूं पतिव्रतेमाजी श्रेष्ठ म्हणविसी । तरी मागतों तें देई आम्हांसी । म्हणोनि भीकेसी गोविलें ॥२९॥ मग म्हणे ती तयांप्रती । तुमचें देणें त्रिजगतीं । आणि तुम्हीं मागतां मजप्रती । इच्छा जैशी मागिजे ॥३०॥ देव म्हणती होऊनि नग्न । आम्हांशी घालावें भोजन । अनुसूया अवश्य म्हणे । मग काय करिती जाहली ॥३१॥ ठेवूनिया तिघांचे मस्तकीं कर । तंव ते तिघे झाले कुमर । मग नग्न होउनि सत्वर । करवी स्तनपान तयातें ॥३२॥ करुनि तयांची उदरतृप्ती । वसन नेसली शीघ्रगती । मग घालूनी पालखाप्रति । गाती झाली तेधवां ॥३३॥ मग म्हणे चतुरानना । जो जो जो जो रे सगुणा । उत्पन्न करुनि त्रिभुवना । बहु श्रम पावलासी ॥ ३४॥ या कारणें केलें बाळ । आतां राहिलें कर्तृत्व सकळ । स्तनपान करोनि निर्मळ । सुखें निद्रा करावी ॥३५॥ जो जो जो जो रे लक्ष्मीपती । तुझी तव अगाध कीर्ति । अवतार धरुनि पंक्ति । दुष्ट संहार पैं केला ॥३६॥ ते श्रम पावलासी थोर । निद्रा करावी बा सत्वर । म्हणोनि केला कुमर । विश्रांती सुख पावावया ॥३७॥ जो जो जो जो रे बा शंकरा । महादेवा पार्वतीवरा । करोनि दुष्ट संहारा। बहु श्रम पावलासी ॥३८॥ तरी आतां सुखें निद्रा करी । कुमारकत्व पावलें यापरी । आतां क्लेश नाहीं तरी । पालखीभीतरी पहुडावें ॥३९॥ आसे आखेद स्तनपान । पालखात निजवी बाळकें पूर्ण । नित्य गीतगायन । भक्ती ज्ञान वैराग्य ॥४०॥ ऐसे बहुत दिवस । मार्ग नाहीं जावयास । न सुटे बाळपणाचा वेश । सामर्थ्य विशेष अनुसूयेचें ॥४१॥ उमा रमा सावित्रीतें । थोर गर्व होतां तिघींतें । तो निरसावयातें । विंदान केलें नारदें ॥४२॥ मागुती सांगे तिघींप्रती । काय निश्चित बैसल्याती । बालकें करूनि तिघांप्रती । अनुसूया सती खेळवितसे ॥४३॥ नित्य करवी स्तनपान । षण्मासांचे बाळें करून । पाळण्यामाजी निजवून । गीत गायन करीतसे ॥४४॥ पाहतां ऋषीपत्नी जाण । तिचें तुळणें न पुरे त्रिभुवन । आतां जाणें शरण तियेसी ॥४५॥ तंव त्या तिघीजणीं बोलती । आम्ही तरी आदिशक्ती । आमचे सामर्थ्य त्रिजगतीं । प्राणी वर्तती एकसरें ॥४६॥ सुरनर गंधर्व किन्नर । पशुपक्षी अपार । आमच्या सामर्थ्या थोर । चराचर नांदत ॥४७॥ तरी आमचे आम्हींच पती । सोडवू आपले सामर्थ्यी । अनुसूया ते बापुडी किती । काय तिची कीर्ति आपुल्यापुढें ॥४८॥ ऐसें बोलोनी अभिमानी । तिघी निघाल्या त्या क्षणीं । लगबग आल्या धांवुनी । अनुसूयाभुवनीं तत्काळ ॥४९॥ ते देखोनिया ऋषीश्वरे । तिघी पूजिल्या पोडशोपचारें । काय आज्ञा पुसे त्वरें । ते प्रत्योत्तरे सांगीजे ॥५०॥ त्या तिघीजणी बोलती । पाठवावें अनुसूयाप्रती । येरें आज्ञा करूनी शीघ्रगती । स्त्रियांप्रती आणविले ॥५१॥ तंव ते पातलीसे त्वरें । केला तिघींसी नमस्कार । आज्ञा पुसे सत्वर । भाग्य थोर आलेती ॥५२॥ तिघी म्हणती आमुचे पती । आणून देई शीघ्रगती । तंव त्या बाळकाच्या मूर्ती । पुढें क्षीतीं ठेविल्या ॥५३॥ तंव ते सारखे बाळ तिन्ही । बोलं नेणती वचनीं । तिघी चकीत झाल्पा मनीं । परि कोण्हा न लक्षवेना ॥५४॥ सर्वही सामर्थ्य वेचलें । अभिमान धैर्य गळालें । पण लोटांगण घातलें । चरण वंदिले सतीचे ॥५५॥ अनुसूया थोर तुं पतिव्रता । धन्य धन्य तुझी सामर्थ्यता । आम्ही लीन जाहलों पाहतां । नको निष्ठुरता करूं माये ॥५६॥ जैसे होते आमुचे पती । तेसे करावे पुढती । अगाध धन्य तुझी कीर्ति । पूर्ण सती पतिव्रता ॥५७॥ ऐकोनी सतीत्रयींचें वचन । तिघांचें मस्तकीं स्पर्शे करून । कृपायुक्त अवलोकून । पूर्व चर्या ते आणिले ॥५८॥ तिघांचीं स्वरूपें जैसीं होतीं । तैशा केल्या तिन्हीं मूर्ति । देव अंतरिक्ष कौतुक पहाती । वृष्टी करिती पुष्पांची ॥५९॥ दुंदुभि वाजविल्या भेरी । आनंद झाला सर्वांतरी । बोलिले सत्वरीं । अनुसूया पतिव्रता ॥६०॥ त्रय देव म्हणती धन्य माते । अगाध सामर्थ्य तुझें सत्य । प्रसन्न झालों मागा वरातें । मनोरथ पूर्ण करा हो ॥६१॥ मग ते बोले करुणावचन । अपूर्व तुमचें दर्शन । भावें न गमे तुम्हांविण । अर्धक्षण जाणिजे ॥६२॥ तरी तिघे रूप असावें । एवढें मज वरदान द्यावें । आणीक नलगे स्वभावें । म्हणोनी भावें  प्रार्थितसें ॥६३॥ मग देवत्रयाची मूर्ति । करकमळीं आली शीघ्रगती । दत्तात्रय नामें ऐसी ख्याती । तिहीं लोकांप्रती विशेष ॥६४॥ वर देऊनी स्वस्थाना । शक्तीसहीत आरूढले वाहना । सर्व देव समुदाय जाणा । स्वर्ग भुवना पातले ॥६५॥ येरीकडे दत्तात्रयमूर्ति । बालरूपें अनुसूयेप्रती । पुढें व्रतबंध झाले निश्चिती । अभ्यासिल्या सकळ कला ॥६६॥ एका जनार्दन म्हणे । दत्तात्रय जन्मकथन । भावें करितां श्रवण । मनोरथ पूर्ण श्रोतियांचे ॥६७॥

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥ 

अवश्य वाचावे असे काही -

*** श्रीदत्तजन्म आख्यान ***

एका जनार्दनीं दत्त पाळण्यांत घातिला...

॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥

समस्त दत्तभक्तांना श्री दत्तात्रेय जयंतीच्या भक्तिमय शुभेच्छा !

पैठणचे संत एकनाथ महाराज हे थोर दत्तकृपांकित जनार्दन स्वामींचे शिष्य ! ते दौलताबाद येथे त्यांच्याकडे मंत्रादि वेदाध्ययन शिकण्यासाठी राहत होते. आपल्या सद्‌गुरुचरणीं एकनाथ महाराजांची दृढ निष्ठा होती. एकदा जनार्दनपंतांनी त्यांना जवळ बोलावले आणि म्हणाले, " एका, उद्यापासून त्या समोरच्या टेकडीवरील झाडाखाली बसून अध्ययन करीत जा." श्रीगुरूंच्या आज्ञेनुसार एकनाथ महाराज दुसऱ्या दिवशी सकाळीच त्या झाडाखाली जाऊन बसले. तिथे छान एकांत होता, त्यांना ती जागा फार आवडली. तिथे बसून ते अध्ययन करू लागले. पण काही वेळांतच तिथे प्रखर ऊन तापू लागले. एकनाथ महाराजांच्या घशास कोरड पडली. पण तिथे ओढा, तळं असे पाण्याचे कुठलेच साधन नव्हते ना तिथे जवळपास कुणाचे घर होते. एकनाथ महाराज तहानेने फारच व्याकुळ झाले, त्यांना काय करावे हे समजेना.

इतक्यात तिथे एक गवळी आला, आणि मोठ्या ममत्वानें त्यांना म्हणाला, " बाळा, तुला फार तहान लागलेली दिसतेय! हे दूध पी. हे अगदी उत्तम नि ताजं आहे. तुला बरें वाटेल आणि मग तू एकाग्रतेने अध्ययन करू शकशील." त्यावर एकनाथ महाराज विनंती करीत म्हणाले," महोदय, पण माझ्याजवळ पैसे नाहीत! तुम्हांला उद्या पैसे दिले तर चालेल का ?"  " अरे, पैशाची काळजी करू नकोस. उद्या दिलेस तरी हरकत नाही. " तो गवळी उत्तरला.   संध्याकाळी एकनाथ महाराज जनार्दनस्वामींकडे परतले. स्वामींनी विचारले," कसे झाले आजचे अध्ययन ?"  " फारच उत्तम ! मी उद्याही तिथेच जाईन ! " एकनाथ महाराज म्हणाले. दुसन्या दिवशीही पुन्हा तोच प्रकार घडला. तोच गवळी पुन्हा आला नि दूध देऊन गेला. तेव्हा मात्र एकनाथ महाराज संकोचून म्हणाले, " महोदय, मी काल स्वामींजवळ पैसे मागायला विसरलो. उद्या मात्र मी तुम्हांस नक्की पैसे देईन!" मग त्यादिवशी संध्याकाळी स्वामींपाशी येऊन एकनाथ महाराज म्हणाले, " आजही माझे छान ध्यान लागले. पण काल मी तुम्हांला एक गोष्ट सांगायचीच विसरलो."  " कुठली गोष्ट ? " जनार्दन स्वामींनी विचारले. " गेले दोन दिवस एक गवळी मला अगदी ताजं ताजं दूध आणून देत आहे. त्याला देण्यासाठी मला पैसे हवे आहेत!" नाथ म्हणाले. " काही नकोत पैसे द्यायला... तो आपलाच आहे रोजचा !", जनार्दनपंत मंद स्मित करत म्हणाले. " आपल्याकडे दूध घालणारा हाच का गवळी ? त्याला एकदम महिन्याचे पैसे द्यायचे का ?" एकनाथ महाराजांनी पुन्हा प्रश्न केला.   " अरे एका, कधी-मधी माझ्या शेजारी येऊन बसतात ते...." जनार्दन स्वामी हसत म्हणाले. " म्हणजे? श्रीदत्त गुरु?", एकनाथ महाराजांनी सदगदित होऊन विचारले.   " हो, तीच भक्तवत्सल गुरुमाऊली !" जनार्दन स्वामी उत्तरले.  एकनाथ महाराजांनी जनार्दनपंतांना आपणांसही श्रीदत्तात्रेय दर्शन व्हावे, अशी प्रार्थना केली. त्यावर जनार्दन स्वामी आश्वासक स्वरांत म्हणाले," एका, तुझी उपासना पूर्ण झाली आणि योग्य वेळ आली की दत्त महाराज तुला आपणहून दर्शन देतील." आणि लवकरच जनार्दनपंतांनी एकनाथ महाराजांना दत्तदर्शनाचा लाभ घडविला. फकीर वेशांतील श्रीदत्तगुरूंची ओळख जनार्दन स्वामींनी नाथांना करून दिली. इतुकेच नव्हें तर त्रिगुणात्मक स्वरूपातीलही दत्तप्रभूंचे दर्शन एकनाथ महाराजांना झाले. पुढे, दत्तप्रभूंच्या आदेशानुसार त्यांनी आपल्या आवडत्या शिष्याला अर्थात एकनाथ महाराजांना सर्व गुह्यज्ञान देऊन अद्वयत्वाची, अभेदतत्त्वाची जाणीव करून दिली.    धन्य ती गुरु-शिष्याची जोडी, ज्यांच्यावर श्रीदत्तात्रेय प्रभूंनी कृपानुग्रह केला. 

श्रीदत्तजन्माचे संत एकनाथ महाराजांनी रचलेले हे काही सुरेख अभंग : धरी अवतार विश्व तारावया । अत्रीची अनूसुया गरोदर ॥१॥ ऋतुकाळ हेमंत नक्षत्र रोहिणी । शुक्लपक्ष दिनीं पूर्णतिथी ॥२॥ तिथि पूर्णिमा मास मार्गशीर्ष । गुरु तो वासर उत्सवकाळ ॥३॥ एका जनार्दनीं पूर्ण अवतार । निर्गुण निराकार आकारलें ॥४॥ अव्यक्त परब्रह्मा न्हाणी पायांवरी । अभेद नरनारी मिळोनियां ॥१॥ पीतांबर पदरें पुशिला घननीळा । निजविला निर्मळ पालखांत ॥२॥ निंब कातबोळ त्रिगुण त्रिखुंडी । प्रेमाचे आवडी सेवी माय ॥३॥ एका जनार्दनीं दत्त पाळण्यांत घातिला । हालविती त्याला अनुसुया ॥४॥ जो जो जो जो रे निज आया । हालविती अनुसुया ॥धृ.॥ पालख पुरुषार्थ चौकोनी । भक्तिनाडी गुंफोनी । दोरी प्रेमाची लाउनी । शांती गाती गाणीं ॥१॥ करितां उत्पत्ति शिणलासी । विश्रांति आलासी । निज रे ब्रह्माया तपलासी । कमळोद्भव जालासी ॥२॥ लक्ष्मीपति निज हो घनःश्यामा । सांडोनि वैकुंठधामा । प्रतिपाळ करी हो जीव नामा । दर्शन दिलें आम्हां ॥३॥ पार्वतीरमण शिवा निज आतां । संहारक जीवजंता । निजरुप निगमा हो आदिनाथा । एका जनार्दनीं दाता ॥४॥        

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥ 

श्रीदत्त चिंतामणी स्तोत्र

॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥

श्रीदत्तात्रेयप्रभू हे महानुभाव पंथियांनादेखील परम पूज्य आहेत. 'श्रीदत्तात्रेय प्रभूंचा चतुर्युगी अवतारु' असे श्रीचक्रधर स्वामींचे वचन आहे. अर्थात परमेश्वराचे दुसरे अवतार श्रीदत्तात्रेयप्रभू हे कृत, त्रेता, द्वापार, आणि कली या चारही युगात विद्यमान आहेत. तसेच गुरुपरंपरेच्या दृष्टीनेही स्वामींनी 'श्रीदत्तात्रेय प्रभु आदिकारण' मानले आहे. श्री दत्तात्रेय प्रभूंचे दर्शन अमोघ आहे, अशी महानुभाव पंथियांची दृढ श्रद्धा आहे. या पंथांतील श्रीदत्त चिंतामणी स्तोत्र हे अतिशय प्रभावी मानले जाते. यांत सहा श्लोकांमध्ये अत्रिनंदन श्रीदत्तात्रेय प्रभूंची विशेष अशा चोवीस नामांनी स्तुती केली आहे. अनसूयात्मज दत्तप्रभू हे अमोघदर्शी आहेत. भक्तिभावाने केवळ स्मरण केले असता प्रसन्न होणाऱ्या या दैवताचे अखंड चिंतन भक्तांचे इहपर कल्याण साधते, म्हणूनच त्यांना 'चिंतामणी' असेही म्हणतात. या चिंतामणी स्तोत्राचा कर्ता अज्ञात असून याचे श्रद्धापूर्वक आवर्तन केल्यास वांच्छित फल प्राप्त होते अशी ग्वाही स्तोत्रकाराने यात दिली आहे.

श्रीदत्त: अनसूयासुत: अत्रिपुत्रो ऋषिवर: । ऋषिवंशो जटाधारी चिरायुर्वेषदिगम्बर: ॥१॥

अमोघरुप: भिक्षूश्च सिंहशृंगनिवासि च । व्याघ्ररुप: सदारम्य: नमो द्वादश नाम्ने ॥२॥

वाक्वरद: सत्यवाणी ब्रह्मचारीसदागुढ: । नित्याटन: पिशेद्वाही उद्घारो मुक्तीदायक: ॥३॥

नित्यमुक्तो गुरुरुप: श्वापदारि: सुखावह: । इति द्वादश नामानि चतुर्विशंति सर्वेश: ॥४॥

इति चिंतामणीस्तोत्रं अत्रिसुतमहात्मनं । चतुर्विशंति पाठेन अत्रिपुत्रो भवेद्वशी ॥५॥

दिनेशुक्रकृते स्नाने एकाग्र मनसा पठेत् । आवर्तेन सहस्त्रेण लभते वांच्छितं फलम् ॥६॥

    

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥

 

श्री भीष्मकृत श्रीसाईनाथचिंतन

॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥

॥ ॐ श्री स्वामी समर्थाय नमः ॥ ॐ श्री साईनाथाय नमः ॥

अभंग 

मनोहर ध्यान किती हें साईचें । पाठीशीं चांदीचें सिंहासन ॥ सिंहासन गादी उशांचे सहित । सछत्र शोभत प्रभावळी ॥  प्रभावळीमाजी कुंजवनशोभा । शोभेचा हा गाभा मुरलीधर ॥ मुरली धरिली सुंदर हो हातीं । वाजवूनियां ती धेनू पाळी ॥  पाळीव पक्ष्याचे समान मयूर । करिती विहार वनामध्यें ॥ वनामध्यें हरी नित्य हा क्रीडत । रवि स्थिरावत आनंदानें ॥  आनंदाने दोघे गरुड हनुमंत । जोडोनियां हात उभे सेवे ॥ सेवेकरी मोदें मोर्चेल चवरी । धरिती स्वामीवरी प्रेमभावें ॥  भावें धावूनियां येती भक्तजन । करिती पूजन एकनिष्ठें ॥ एकनिष्ठ मेघा करितां आरती । स्वामी खुणवीती आत्मबोध ॥  बोध करूनियां भक्तावरी दृष्टी । करिताती वृष्टी सुप्रेमाची ॥ सुप्रेमाची मना आवडी लागली । म्हणूनी गुंफली भावें माला ॥  माला ही गुरूची गुरूला वाहिली । पावन ती झाली गुरूचे पायीं ॥ पायीक या माना कृष्णा साईनाथा । जडो पद माथा मनोहर ॥१॥ मानसपूजा  श्रीमत्साई परेश मूर्ति हृदयीं आणोनियां पाहिली । तों ती सुंदर वस्त्रवेष्टित शिरीं भासावया लागली ॥ पाहें जों निरखोनि अंगि कफनी सिंहासनाचे पुढें । बैसे आसन घालुनि सकलही ने जो लया सांकडें ॥१॥  आपाद मस्तक निहाळुनियां गुरूला । भावें पदीं नमुनि मस्तक ठेवियेला ॥ ठेवियला वरदहस्त शिरीं गुरूनें । केलें पुढें स्वमनिं पूजन तत्कृपेनें ॥२॥  प्रथम गुरुपदांघ्री अर्पिलें प्रेमवारी । त्रिभुवनपथगामी पाप ज्याचेनि वारी ॥ ग्रहण करुनियां तत्प्रेमतीर्थोदकातें । पुनित करूनि देहा पूजिलें सद्‌गुरुतें ॥३॥ भावें केशरयुक्त चंदन मनें पादांगुलीं लाविलें । पुष्पें सुंदर अक्षता तुलसिही वाहोनियां अर्चिलें ॥ केलें वंदन पादमार्जन शिरीं पुष्पें सुगंधीजलें । भालीं लावुनि गंध पुष्प तुलसी बिल्वाक्षतें पूजिलें ॥४॥ कर्णासि कंठासि उर:स्थळाला । लावूनियां चंदन दो करांला ॥ पुष्पाक्षता वाहुनि पुष्पमाला । गुंफोनियां अर्पिलि सद्‌गुरुला ॥५॥ देवाचिया हस्तिं सुगंधिपुष्प । अर्पियले नंतर धूप दीप ॥ काल्पी करीं देउनियां गुरूला । दक्षिणा विडा नंतर अर्पियेला ॥६॥  करोनियां ऐसें यजन मग मीं दीप धरुनी । तुला ओंवाळुनि मुखकमल तें नेत्र भरुनीं ॥ पहातां तूं केली मजवरि कृपावृष्टि नयनीं । अहाहा त्या सौख्या किति वदुं गुरू अल्पवदनीं ॥७॥ गादी पाट उशा समस्त उचला साई असें सांगुनि । काढिती खिचडी शिरा सकळ जें भक्तें दिलें आणुनि ॥ वांटोनि सगळें यथोचित पुढें देती प्रसादीं उदी । ती मीं घेउनि हस्तिं भाल नमुनि ठेवियला तत्पदीं ॥ ८ ॥  घेवोनि उदी दूर राहुनि उभा जैं सद्‌गुरु पाहिला । तेव्हां जोडुनि श्रीहरी समपदें वाटे उभा राहिला ॥ होवोनि अति सुप्रसन्न नयनीं सुप्रेमवृष्टि करी । दे जी सद्गुरु साइनाथ उदि ती आशीच भक्तावरी ॥९॥  प्रभो साईनाथा ग्रथित कवनीं मानसपुजा । करूनि केला हा गरिब अपुला दास समजा ॥ सदा गाऊनी ही करिति गुरुची मानसपुजा । तया कृष्णस्वामी वरदत्रिदिवेशस्तरुजवा ॥१०॥

॥ श्री साईसमर्थ ॥

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥ 

श्रीगुरुचरित्र नित्यपाठ

॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥ 

भक्तांच्या कल्याणासाठी पदोपदी तळमळणाऱ्या त्या दत्तमाऊलीच्या लीलांचे किती वर्णन करावे बरें ? महाप्रसादिक श्रीगुरुचरित्र हा सिद्धमंत्ररूप आणि वरदग्रंथ आहे. त्यांमुळे मंत्राच्या अनुष्ठानविधीचे सर्व नियम या ग्रंथाचे पारायण करतांना विशेष पाळावे लागतात. मात्र आपल्यासारख्या अतिसामान्य दत्तभक्तांनाही हा परमलाभ प्राप्त व्हावा, यासाठी - " सर्वजनसुलभ अशी श्रीगुरुचरित्राची पाठावृत्ती करावी." असा श्रीदत्तात्रेय प्रभूंचा प. पू. सद्‌गुरु श्री. मामा महाराजांना आदेश झाला. दत्तमहाराजांच्या या आज्ञेनुसार प. पू. श्री. मामांनी श्रीगुरुचरित्राच्या प्रकाशित पोथ्या, विविध हस्तलिखिते आणि प. प. श्री. टेम्ब्ये स्वामी महाराजांचे 'समश्लोकी गुरुचरित्र' अशा अनेक उपलब्ध साहित्याचा आधार घेऊन पाठभेद निश्चित केला आणि श्रीगुरुचरित्र नित्यपाठ कसा तयार करायचा, याचे संकलन केले.

प्रत्यक्ष दत्तप्रभूंचा कृपाप्रसाद असलेल्या श्रीगुरुचरित्र नित्यपाठ या ग्रंथाच्या मनोगतात श्री. शिरीष शांताराम कवडे लिहितात - अनेक साधकांनी, भाविकांनी, श्रीदत्तभक्तांनी मुक्तकंठाने या नित्यपाठाची महती मान्य करून अनुभवलेली आहे. मूळ श्रीगुरुचरित्राची नित्य पारायणे करणाऱ्या अनेकांनी, नित्यपाठाचीच पारायणे करणे सुरू केलेले आहे; इतके हे संस्करण पारायण - सुलभ झालेले आहे. या नित्यपाठामुळे अनेकजण श्रीगुरुचरित्राच्या अमृतगंगेत सुस्नात होऊन धन्यता अनुभवू शकले आहेत; श्रीगुरूंच्या अपार कृपेची अनेक प्रकारे अनुभूती घेऊन कृतार्थ होत आहेत. ही सगळी भगवान श्रीदत्तात्रेयप्रभूंच्या प. पू. सद्‌गुरु श्री. मामांवर असलेल्या पूर्णकृपेचीच प्रचिती आहे.

वेदतुल्य अशा श्रीगुरुचरित्र वाचनाचे पूर्णत: समाधान अन अनुभूती देणाऱ्या या नित्यपाठाचे वैशिष्ट्य असे की - प्रत्येक अध्यायातील काही निवडक ओव्या घेऊन त्या त्या अध्यायाचे पूर्ण सार आणि कथानके, आख्याने संक्षिप्त रूपांत वर्णिली आहेत. द्विरुक्ती असलेला अथवा धर्मशास्त्रीय चर्चा, कर्मकांड निरूपणाचा भाग वगळलेला आहे. वेदतुल्य, मंत्ररूप ग्रंथराज अशा श्रीगुरुचरित्रातील केवळ निवडक २७३३ ओव्या असलेला ( मूळ श्रीगुरुचरित्र ओवीसंख्या ७४९१ आहे.) हा नित्यपाठ मूळ ग्रंथाइतकाच प्रासादिक आहे, हे निःसंशय !

मागील काही काळ हा ग्रंथ सहज उपलब्ध नव्हता. मात्र प. पू. सद्‌गुरु योगिराज श्री. गुळवणी महाराजांच्या आशीर्वादस्वरूप आणि दत्तभक्तांच्या मागणीनुसार श्रीगुरुचरित्र नित्यपाठ या ग्रंथाची आता चतुर्थ आवृत्ती राजसंस्करण स्वरूपांत प्रकाशित झाली आहे. श्रीवामनराज प्रकाशनाच्या या प्रासादिक ग्रंथाचे मूल्य केवळ दोनशे रुपये आहे. शक्य झाल्यास सर्व दत्तभक्तांनी याचा अवश्य लाभ घ्यावा.

श्रीवामनराज प्रकाशनाच्या अधिकृत संस्थळावर या ग्रंथाविषयी अधिक माहिती मिळू शकेल.

अर्थात श्रीगुरुचरित्र हा वरदग्रंथही असल्याने म्हणजेच प्रत्यक्ष श्रीगुरुंचा वर या ग्रंथास प्राप्त झाला असल्याने तो सर्वथैव सिद्धीप्रद आहे. या ग्रंथाच्या केवळ वाचनानेही भगवान दत्तप्रभूंच्या कृपेची अनुभूती निश्चितच येते.

भगवान दत्तमहाराजांची कुठल्या ना कुठल्या रूपांत सतत सेवा घडावी, व त्या भक्ताभिमानी, शरणागतवत्सल परब्रह्मानेही ही सेवा त्यांच्या दिव्य चरणीं रुजू करून घ्यावी, आणि आपल्या सर्वांवर त्यांची सर्वमंगला कृपादृष्टी व्हावी, हीच नित्य प्रार्थना !

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥