निरंजन स्वामीकृत दत्तजन्म आख्यान

॥ श्री गणेशाय नम: ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥

ॐ नमोजी गुरु स्वामी दत्तात्रेया । कृपाळू सखया दीनबंधू ॥१॥

तुझे कीर्तिगुण वर्णाया लागुन । इच्छितसे मन माझें बहु ॥२॥

तरि देई मति वदावया वाणी । आनंदाची खाणी प्रगटाया ॥३॥

ऐका हो तुम्ही श्रोते संतजन । जन्म सुलक्षण श्रीदत्ताचा ॥४॥

सावित्री आणिक लक्ष्मी पार्वती । एके ठायीं स्थिती झाली होती ॥५॥

अकस्मात आली नारदाची फेरी । वीणा स्कंधावरी घेऊनियां ॥६॥

देवोनियां त्यातें बैसाया आसन । पुसती वर्तमान त्रैलोकीचें ॥७॥

असे नारदमुनीं त्रैलोक्य भुवनीं । आम्हा ऐशा कोणी असती काय ॥८॥

पतिव्रता आणि सर्वसत्ता अंगीं । ऐशा कोणी जगीं असती काय ॥९॥

ऐशा गर्विष्ठ पाहे तिघीजणी । बोले नारदमुनी तयालांगीं ॥१०॥

तुमची याहुनी श्रेष्ठ कोटीगुण । देखलीसे जाण पतिव्रता ॥११॥

भूलोकाचे ठायी अत्रिमुनी-जाया । सती अनसूया नाम तिचें ॥१२॥

तुम्हां ऐशा दासी तिजला शोभती । काय सांगूं ख्याति तिची तुम्हां ॥१३॥

ऐसे ऐकोनी मुनीचें वचन । मनामाजीं खिन्न झाल्या तिघी ॥१४॥

आपुलिया घरा उठोनियां गेल्या । पतीसी बोलल्या जाऊनियां ॥१५॥

ऐका हो तुम्ही आमुचें वचन । कासावीस होती प्राण बहू ॥१६॥

अनसूयेची कीर्ति नारदमुनीनीं । वर्णिली येवोनी आम्हांपाशीं ॥१७॥

तरी तुम्ही जावें मृत्युलोकाठायी । अनसूयेचे गृहीं लागवेगीं ॥१८॥

हरोनियां तिच्या सत्वालागीं जाण । यावें परतून निजघरा ॥१९॥

स्त्रियांचे वचन ऐकोनी कानीं । तिघे तत्क्षणीं उठीयेले ॥२०॥

ब्रह्मा विष्णु आणि तिजा चंद्रमौळी । निघाले ते काळीं मृत्युलोका ॥२१॥

स्नानसंध्येलागी अत्रिमुनि गेला । माध्यान्हीं पातला दिनमणी ॥२२॥

तयाकाळीं तिघें होवोनि अतीथी । गेले आकस्मात भिक्षेलागीं ॥२३॥

अनसुयेलागीं मारुनियां हांक । बोलती कौतुक करोनियां ॥२४॥

भिक्षा घाली माते आम्हांसी सत्वर । नग्न दिगंबर होवोनियां ॥२५॥

नाहीं तरी आम्ही जातो परतोनि । सत्त्वासि घेऊनि तुझ्या आतां ॥२६॥

ऐकोनि ऐसें अतिथी वचन । पतिव्रतारत्‍न चिंतावलें ॥२७॥

करोनियां मनीं पतीचें चिंतन । तीर्थातें घेऊन शिंपीयलें ॥२८॥

तंव ते तिघेजण झाले चिमणे बाळ । रांगती लडिवाळ होवोनियां ॥२९॥

अनसुया नग्न होवोनियां आपण । करि दुग्धपान तयांलागीं ॥ ३०॥

तिघेजण एका पालखीं घालून । ओवीया गाऊन हालवीत ॥३१॥

इतुकियामाजीं अत्रिमुनी आले । बाळांतें पाहिलें निजडोळां ॥३२॥

विस्मित होवोनि आपुलीया मनीं । म्हणे श्रेष्ठ कोणी असती हे ॥३३॥

असो या लागून झाले बहुदिन । स्वर्गींचें भुवन शून्य ठेलें ॥३४॥

लक्ष्मी पार्वती सावित्री या तिन्ही । चिंताग्रस्त मनीं जाल्या बहू ॥३५॥

एके ठायीं सर्व होवोनियां गोळा । चिंता वेळोवेळां करिताती ॥३६॥

इतुक्यांत आली नारदाची फेरी । मंजुळ उच्चारी नाममंत्र ॥३७॥

देवोनि आसन बैसविले मुनी । करिती विनवणी तयांलागीं ॥३८॥

आमुचे भ्रतार गेले कोणीकडे । आम्हांसी सांकडें घालोनियां ॥३९॥

तयावीण आम्हां न गमेचि क्षण । जाले बहुदिन तयालागीं ॥४०॥

तयांवीण सर्व शोभित मंदीर । दिसति भयंकर आम्हांलागीं ॥४१॥

तुम्हांप्रति कोठें भेटतील तरी । सांगावें सत्वरीं आम्हांलागीं ॥४२॥

तंव बोले मुनि तया स्त्रियांप्रति । देखियेले पती तुमचे म्यां ॥४३॥

अनसूयेचे घरीं तिघेजण बाळ । होवोनि लडिवाळ खेळताती ॥४४॥

ऐकोनि ऐंसें मुनीचें वचन । विस्मित होऊन बोलती त्या ॥४५॥

आमुचिया बोला गेले सतीघरीं । आम्हांलागीं घोरीं घालूनियां ॥४६॥

चला जाऊं आतां तयेचिया घरा । मागूनि भ्रतारा घेऊं आजी ॥४७॥

अभिमान दूर सांडुनियां जाण । पातल्या शरण अनसूयेसीं ॥४८॥

म्हणती वो माते देई चुडेदान । करी बोळवण आम्हांलागीं ॥४९॥

भ्रतारांवाचून आमुचे पंचप्राण । कंठापाशीं जाण आले माते ॥५०॥

सर्वभावें आतां शरणागत आम्ही । द्यावे आमुचे स्वामी आम्हांलागीं ॥५१॥

पतिव्रता म्हणे ’न्यावे आपुले पती । धरुनियां हातीं आपुलाले’ ॥५२॥

तवं त्या बोलती तिघीजणी तीतें । ओळख आम्हांते न पडेचि ॥५३॥

समान दिसती ब्रह्माविष्णुरुद्र । तिन्ही मुखचंद्र सारिखेची ॥५४॥

माय होवोनियां न होय मावशी । द्यावे हो आम्हांसी ओळखून ॥५५॥

ऐशा त्या वेल्हाळा पाहूनियां । दीन केलेसें विंदान अनुसूयेनें ॥५६॥

पतीच्या तीर्थासीं शिंपूनी मागुती । तिघीचेही पती दाखविले ॥५७॥

ब्रह्माविष्णुरुद्र होवोनि प्रसन्न । म्हणे ’वरदान मागें कांहीं ’ ॥५८॥

म्हणे अनसूया द्यावे ऐसे वर । तिघेही कुमार तुम्हां ऐसे ॥५९॥

तथास्तु म्हणोनि देऊनीयां वर । ब्रह्महरीहर जाते झाले ॥६०॥

तयांच्या प्रसादें झाले तिघे पुत्र । उत्तम पवित्र पुण्यशील ॥६१॥

विरंचीचा चंद्र शिवाचा दुर्वास । विष्णूचा तो अंश दत्तात्रय ॥६२॥

तयाकाळीं हर्ष झाला जयजयकार । येती सुरवर तया ठायां ॥६३॥

आनंदोनि देव वर्षती सुमनें । करिती निंबलोण सर्व जग ॥६४॥

निरंजन म्हणे धन्य आजि दिन । पाहिलें निधान दत्तात्रय ॥६५॥

॥ श्री गुरुदेव दत्त ॥