॥ श्री गणेशाय नमः ॥ श्री सरस्वत्यै नमः ॥ श्री गुरुभ्यो नमः ॥ नामधारक भक्तासी । सिद्ध सांगे विस्तारेसीं । अवतार झाले मानुषी । भक्तजन तारावया ॥१॥ ऐक भक्ता नामधारका । अंबऋषीकारणें विष्णु ऐका । अंगीकारिले अवतार देखा । मानुषीं नाना रुपें घेतसे ॥२॥ मत्स्य कूर्म वराह देख । नराचा देह सिंहाचें मुख । वामनरुप झाला भिक्षुक । झाला ब्राह्मण क्षत्रियकर्मी ॥३॥ दशरथकुळीं जन्म । प्रख्यात अवतार श्रीरघुराम । राजा होऊनि मागुती जन्म । गौळियां घरीं गुरें राखी ॥४॥ वस्त्रें फेडूनि झाला नग्न । बौद्धरुपी झाला आपण । होऊनि कलंकी अवतार जाण । तुरंगारुढ काय आवडी ॥५॥ नाना प्रकारें नाना वेष । अवतार धरीं हृषीकेश । तारावया साधु मानुष । दुष्टनिग्रह करावया ॥६॥ द्वापार जाऊनी जाहला कली । अज्ञान लोक ब्राह्मणकुळीं । आचारहीन होऊनि प्रबळीं । वर्तती, महिमा कलियुगीं ॥७॥भक्तजनरक्षणार्थ । अवतरला श्रीगुरुनाथ । सगरांकारणें भगीरथ । आणी गंगा भूमंडळीं ॥८॥ तैसी एक विप्रवनिता । आराधिलें श्रीविष्णु-दत्ता । तिचे उदरीं अवतार धरितां । आश्चर्य झालें परियेसा ॥९॥ ' पीठापूर ' पूर्वदेशीं । होता ब्राह्मण उत्तमवंशी । आपस्तंब शाखेसी । नाम ' आपळराज ' जाण ॥१०॥ त्याची भार्या नाम ' सुमता ' । असे आचार पतिव्रता ।अतिथी आणि अभ्यागता । पूजा करी भक्तिभावें ॥११॥ ऐसें असतां वर्तमानीं । पतिसेवा एक मनीं । अतिथीपूजा सगुणी । करी निरंतर परियेसा ॥१२॥ वर्ततां ऐसें एके दिवशीं । आला दत्त अतिथीवेषीं । श्राद्ध होतें अमावास्येसी । तया विप्राघरीं देखा ॥१३॥ न जेवितां ब्राह्मण घरीं । दत्तात्रेया भिक्षा घाली ते नारी । दत्तात्रेय साक्षात्कारी । प्रसन्न झाला तये वेळीं ॥१४॥ त्रिमूर्तींचें रुप घेऊनि । स्वरुप दाविलें अतिगहनी । पतिव्रता धरुनि चरणीं । नमन करी मनोभावें ॥१५॥ दत्तात्रेय म्हणती तियेसी । माग वो माते जें वांछिसी । जे जे वासना तुझे मानसीं । पावेल त्वरित म्हणितले ॥१६॥ऐकोनि स्वामीचें वचन । विप्रवनिता करी चिंतन । विनवीतसे कर जोडून । नानापरी स्तवोनियां ॥१७॥ जय जया जगन्नाथा । तूं तारक विश्वकर्ता । माझे मनीं असे आर्ता । पुरवावी ते देवराया ॥१८॥ तूं कृपाळू सर्वांभूतीं । वेद पुराणें वाखाणिती । केवीं वर्णूं तुझी कीर्ति । भक्तवत्सल कृपानिधि ॥१९॥ मिथ्या नव्हे तुझा बोल । जें कां ध्रुवासी दिधलें अढळ । बिभीषणासी स्थापियलें । राज्यीं लंकाद्वीपीचे ॥२०॥ भक्तजनां तूं आधार । व्हावया धरिसी अवतार । ब्रीद असे सचराचर । चौदा भुवनांमाझारीं ॥२१॥ आतां मातें वर देसी । वासना असे मानसीं । नव्हा अन्यथा बोलासी । कृपासिंधु देवराया ॥२२॥ माझे मनींची वासना । तुवां पुरवावी जगत्रजनना । अनाथतारका नारायणा । म्हणोनि चरणीं लागली ॥२३॥ ऐकोनि तिचें करुणावचन । संतोषला त्रयमूर्ति आपण । कर धरुन आश्वासोन । माग जननी म्हणतसे ॥२४॥ तंव बोलिली पतिव्रता । स्वामी जें निरोपिलें आतां । ' जननी ' नाम मज ठेवितां । कर निर्धार याचि बोलाचा ॥२५॥ मज पुत्र झाले बहुत । नव्हती स्थिरजीवित । जे राहिले असती आतां सजीवित । अक्षहीन पादहीन ॥२६॥ योग्य झाला नाहीं कोणी । काय करावे मूर्ख प्राणी । असोनि नसती येणे गुणीं । पुत्रावीण काय जन्म ॥२७॥व्हावा पुत्र आम्हां ऐसा । ज्ञानवंत परमपुरुषा । जगद्वंद्य देवसदृशा । तुम्हांसारिखा मज आतां ॥२८॥ ऐकोनि तियेचें वचन । प्रसन्न झाला दत्त आपण । पुढें असे कार्याकारण । दीक्षार्थ भक्तजनांसी ॥२९॥ म्हणे तापसी तियेसी । पुत्र होईल तुज तापसी । उद्धरील तुझ्या वंशासी । ख्यातिवंत कलियुगीं ॥३०॥ असावें तुम्हीं त्याचिया बोलीं । येर्हवीं न राहे तुम्हांजवळी । ज्ञानमार्गें अतुर्बळी । तुमचें दैन्यहारक देखा ॥३१॥ इतुके सांगोनि तापसी । अदृश्य झाला परियेसीं । विस्मय करीतसे मानसीं । विप्रवनिता तये वेळीं ॥३२॥ विस्मय करोनि घरांत । पतीसी सांगे वृत्तांत । दोघें हर्षनिर्भर होत । म्हणती होईल दत्तात्रेय ॥३३॥ माध्यान्हसमयीं अतिथिकाळीं । दत्तात्रेय येताति तये वेळी । विमुख न व्हावें तये काळीं । भिक्षा मात्र घालिजे ॥३४॥ दत्तात्रेयांचें स्थान जाण । माहूर करवीर क्षेत्र खूण । सदा वास याचि ग्रामा । पांचाळेश्वर नगरांत ॥३५॥ नाना रुपें भिक्षुकवेषें । दत्तात्रेय येताति हरुषें । न पुसतां माझ्या निरोपास । भिक्षा मात्र घालिजे ॥३६॥ विप्रस्त्री म्हणे पतीसी । आजि अवज्ञा केली मीं तुम्हांसी । ब्राह्मण न जेवितां तयासी । भिक्षा घातली म्हणतसे ॥३७॥ ऐकोनि सतीचे बोल । विप्रमन संतोषलें । म्हणे पतिव्रते भलें केलें । पितर जाहले माझे तृप्त ॥३८॥करुनि कर्म पितरांचे नामीं । समर्पावें विष्णूसी आम्हीं ।साक्षात्कारें आपण येऊनि । भिक्षा केली आम्हां घरीं ॥३९॥कृतार्थ झाले पितृ समस्त । निर्धारें झाले स्वर्गस्थ । साक्षात् विष्णु भेटला दत्त । त्रयमूर्ति-अवतार ॥४०॥ धन्य धन्य तुझी मातापिता । जो वर लाधलीस मुख्य आतां । पुत्र होईल तुज निभ्रांता । न धरीं चिंता मनासीं ॥४१॥ हर्षें निर्भर होवोनि । राहिली दोघें निश्चिन्त मनीं । वर्ततां जाहली अंतर्वत्नी । विप्रस्त्री परियेसा ॥४२॥ ऐसे नव मास क्रमोनि । प्रसूत जाहली शुभदिनीं । विप्रें स्नान करुनि । केलें जातकर्म तये वेळीं ॥४३॥ मिळवोनि समस्त विप्रकुळीं । जातक वर्तविती तये वेळीं । म्हणती तपस्वी होईल बळी । दीक्षाकर्ता जगद्गुरु ॥४४॥ ऐकोनि म्हणती मातापिता । हो कां आमुचा कुळउद्धरिता । आम्हांसी वर दिधला दत्ता । म्हणोनि ठेविलें तया नांव ॥४५॥ ' श्रीपाद ' म्हणोनि याकारणें । नाम ठेविलें तया ब्राह्मणे । अवतार केला त्रैमूर्ति आपण । भक्तजन तारावया ॥४६॥ वर्तत असतां त्याचे घरीं । झाला सात संवत्सरीं । मुंजीबंधन ते अवसरीं । करिता झाला द्विजोत्तम ॥४७॥ बांधितां मुंजी ब्रह्मचारी । म्हणता झाला वेद चारी । मीमांसा तर्क अतिविस्तारीं । म्हणों लागला तये वेळीं ॥४८॥ ऐकोनि समस्त नगरलोक । विस्मय करिती सकळिक । होईल अवतार कारणिक । म्हणोनि बोलती आपणांत ॥४९॥ आचार-व्यवहार-प्रायश्चित्त । समस्तांसी आपण बोलत । वेदांतभाष्य वेदार्थ । सांगता झाला द्विजवरांसी ॥५०॥ वर्ततां ऐसें परियेसीं । झाला संवत्सर षोडशी ।विवाह करुं म्हणती पुत्रासी । मातापिता अवधारा ॥५१॥ विचार करिती पुत्रासवें । बा रे विवाह तुज करावें । श्रीपाद म्हणे ऐका भावें । माझी वांछा सांगेन ॥५२॥ कराल विवाह मज तुम्ही । सांगेन ऐका, विचारिलें आम्हीं । वैराग्यस्त्री असे नेमी । काम्य आमुचे तेथें असे ॥५३॥ ते स्त्रियेवांचूनि आणिक नारी । समस्त जाणा मातेसरी । जरी आणाल ते सुंदरी । वरुं म्हणती तये वेळीं ॥५४॥ आपण तापसी ब्रह्मचारी । योगश्रियावांचोनि नारी । न लगती, हा बोल धरा निर्धारीं । ' श्रियावल्लभ ' नाम माझें ॥५५॥ ' श्रीपाद-श्रीवल्लभ ' ऐसे । नाम झालें त्रिमूर्ति कैसें । पितयातें म्हणतसे । जाऊं उत्तरपंथासी ॥५६॥ ऐकोनि पुत्राचें वचन । आठव जाहलें पूर्वील सूचन । भिक्षुकें सांगितलें निर्गुण । सत्य झालें म्हणतसे ॥५७॥ आतां याचिया बोलासी । मोडा घालितां परियेसीं । विघ्न होईल भरंवसी । म्हणोनि विचारिती तये वेळीं ॥५८॥ न म्हणावें पुत्र यासी । अवतारपुरुष तापसी । जैसें याचे वसे मानसीं । तैसें करावें म्हणती मातापिता ॥५९॥ निश्चय करुनि आपुले मनीं । पुत्रासी म्हणती जनकजननी । होतों आशाबद्ध होऊनि । प्रतिपाळिसी म्हणोनियां ॥६०॥ ऐसें मनीं व्याकुळित । डोळां निघती अश्रुपात । माता पडली मूर्च्छागत । पुत्रस्नेहेंकरोनियां ॥६१॥ देखोनि मातेचें दुःख । संबोखीतसे परमपुरुष । उठवूनि आपुल्या करकमळिकें । अश्रुपात पुसतसे ॥६२॥ अवो माते न करीं चिंता । जें जें वांछिसी तें देईन आतां । दृढ करुनियां चित्ता । रहा सुखें नांदत ॥६३॥ बा रे तुजकरितां आपण । दुःख विसरलें अंतःकरण । रक्षिसी आम्हां म्हातारपणीं । दैन्यावेगळें करिसी म्हणोनि ॥६४॥ पुत्र असती आपणा दोन । पाय पांगुळ अक्षहीन । त्यांतें पोसावें आतां कवणें । आमुतें कोण रक्षील ॥६५॥ ऐकोनि जननीचें वचन । अवलोकीतसे अमृतनयनें । पुत्र दोघे जाहले सगुण । आली दृष्टिचरणादिक ॥६६॥ जैसा चिंतामणि-स्पर्शें । लोखंड होय सुवर्णासरिसें । तैसें महात्मदृष्टि-वर्षे । योग्यता आली तत्काळीं ॥६७॥ वेदशास्त्रादि व्याकरण । सर्व म्हणती तत्क्षण । दोघे येऊनि लागती चरणा । कृतार्थ झालों म्हणोनियां ॥६८॥ आश्वासून तये वेळीं । दिधला वरु तत्काळीं । पुत्रपौत्रादीं नांदाल प्रबळीं । श्रियायुक्त सनातन ॥६९॥ सेवा कराल जनकजननी । पावाल सुख महाज्ञानी । इह सौख्य पावोनि । व्हाल मुक्त हे निश्चित ॥७०॥ ऐसें बोलोनि तयांसी । संबोखीतसे मातेसी । पाहोनि दोघां पुत्रांसी । राहतां सौख्य पावाल ॥७१॥ पुत्र दोघे शतायुषी । निर्धार धरीं वो मानसीं । कन्या पुत्र होतील त्यांसी । पौत्रपुत्र पाहाल नयनीं ॥७२॥ अखंड लक्ष्मी यांचे घरीं । यांचे वंशपारंपरीं । कीर्तिवंत सचराचरीं । संपन्न होतील वेदशास्त्रीं ॥७३॥ आमची अवज्ञा न करितां । निरोप द्यावा अवो माता । जाणें असे उत्तरपंथा । दीक्षा देणें साधुजनां ॥७४॥ ऐसें सांगोनि मातापित्यांसी । अदृश्य झाला परियेसीं । पावला त्वरित पुरी काशी । गुप्तरुपें होता तेथें ॥७५॥ निघाला तेथूनि बदरीकानना । भेटी घेऊनि नारायणा । अवतार असे आपणा । कार्याकारण मनुष्यदेहीं ॥७६॥ दीक्षा करावया साधुजनां । तीर्थें हिंडतसे आपण । मनोवेगें मार्गक्रमण । आले तीर्थ गोकर्णासी ॥७७॥ ऐकोनि सिद्धाचें वचन । विनवी नामधारक आपण । तें परिसा श्रोतेजन । म्हणे सरस्वती गंगाधरु ॥७८॥ इति श्रीगुरुचरित्रामृते परमकथाकल्पतरौ श्रीनृसिंहसरस्वत्युपाख्याने सिद्धनामधारकसंवादे दत्तात्रेय-श्रीपादावतारकथनं नाम पंचमोऽध्यायः ॥
॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥
॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥
॥ दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा ॥ दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा ॥
॥ दिगंबरा दिगंबरा श्रीपाद वल्लभ दिगंबरा ॥
No comments:
Post a Comment