May 9, 2025

श्री स्वामी समर्थ मठ संस्थान, केज - शतकोत्तर सुवर्ण महोत्सव सोहळा


॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥ 
॥ श्री स्वामी समर्थ जय जय स्वामी समर्थ ॥


सुंदर हे रूप गोजिरे सुकुमार । दिसे मनोहर, स्वामीराज ॥

एक कर कटी शोभतो साजिरा । रुद्राक्ष हो हार, गळा एका ॥

केशराची उटी, कस्तुरी ललाटी । भक्ताचे हो संकटी उभा असे ॥

सरळ नासिक शोभते वदना । रत्नाची हो खाणी, स्वामीराज ॥

वैराग्य विभूती, कौपिन शोभत । असे ते स्वरूप स्वामीराया ॥ 

चरण मृदू असे नवनीतापरी । वंदिता कैवारी, स्वामीराज ॥ 

लावण्याचा गाभा, ज्योतीची ही प्रभा । भक्तासाठी उभा, सर्वकाळ ॥ 

स्वामीसुत म्हणे, काय वर्णू रूप । खरे तीच एक स्वामीराया ॥


श्रीस्वामी समर्थ महाराजांच्या परमशिष्यांत श्री. महारूद्रराव देशपांडे अर्थात श्री नानासाहेब देशपांडे (केजकर स्वामी) यांचे स्थान अग्रेसर आहे. ' स्वामीमहाराजांचे भक्तजनांत । केजकर स्वामी असती प्रख्यात । सदाचारी, ज्ञानी, श्रीमंत । उदार, भक्तिज्ञानसंपन्न ते ॥' असे ब्रह्मनिष्ठ वामनबुवांनी त्यांचे वर्णन केले आहे. श्रीस्वामीसमर्थांच्या कृपाप्रसादामुळे महारूद्ररावांना त्यांचे ऐहिक वैभव, सामाजिक प्रतिष्ठा पुनश्च प्राप्त तर झालेच, अन सद्‌गुरुकृपेचा चिरंतन लाभदेखील झाला. त्यायोगे त्यांच्या चित्तवृत्तींत बदल होऊ लागला. त्यांना सतत श्री स्वामी समर्थ महाराजांच्या दर्शनाचा ध्यास लागला. असेच एकदा महारूद्रराव श्री स्वामींच्या दर्शनासाठी अक्कलकोट येथे गेले होते, तेव्हा श्री स्वामी समर्थ राजवाड्यात गेले असल्याचे त्यांना समजले. त्यावेळी अनेक प्रयत्न करूनही श्रीसमर्थांचे दर्शन त्यांना झाले नाही. द्‌गुरुदर्शनाचा ध्यास लागलेले हे परमभक्त तेव्हा अन्न-पाणी ग्रहण न करता राजवाड्याबाहेरच पूर्ण दिवसभर बसून राहिले. स्वामीभक्तहो, महारूद्ररावांचा तो दृढनिश्चय अन निग्रह पाहून अलौकिक अवतारी, करुणाघन स्वामी द्रवले, यांत नवल ते काय ? श्रीस्वामी महाराजांनी त्वरित सेवेकऱ्यांस आज्ञा केली, " जाव, नाना को यहाँ लेके आव ।" सेवेकऱ्यांनी तात्काळ बाहेर जाऊन विचारणा केली आणि ते महारूद्ररावांना आपल्यासोबत राजवाड्यात घेऊन गेले. आपल्या आराध्याचे, श्रीस्वामीसमर्थांचे दर्शन होताच या सत्शिष्याचा कंठ दाटून आला, त्यांना भावसमाधी लागली. तेव्हा, भक्तवत्सल श्रीस्वामींनी जवळच असलेला एक गोटा आणि आपल्या पायांतील जोडे महारूद्ररावांच्या दिशेने भिरकावले. श्रीस्वामींच्या पुनीत हस्ताने प्राप्त झालेला हा प्रसाद महारूद्ररावांनी मोठ्या भक्तिभावाने आपल्या मस्तकी लावला आणि त्यांनी आपल्या द्‌गुरुंचे मनोभावें दर्शन घेतले. पुढें, या प्रासादिक वस्तू त्यांनी केज येथे त्यांच्या देवघरात नित्य पूजनार्थ ठेवल्या. श्रीस्वामींचा कृपाप्रसाद असलेला हा गोटा व चर्म पादुका यांचे दर्शन भाविक आता केजच्या या मठांत घेऊ शकतात. अनंतकोटी ब्रह्मांडांचे नायक असलेले श्री स्वामी समर्थ महाराज महारूद्ररावांना 'माझा नाना' असे संबोधित असत, इतुकेच नव्हें तर केजकर स्वामींची समाधीदेखील श्रीस्वामींच्या प्रेरणेने श्रींच्याच प्रिय आद्य मठांत बांधली गेली, यांतच महारूद्ररावांचे श्रेष्ठत्व अन वेगळेपण दिसून येते. खरोखरच, केजकर स्वामी महद्भाग्यवंत होते, हे निःसंशय !

 " आम्हांसि न लगे द्रव्य-अघ । आपल्या घरासि जा रे नीघ । घराचे उकीरड्यांत टाकून दे ओघ । हा दगड तेथे नेऊन ठेव रे ॥" ब्रह्मनिष्ठ वामन रावजी वैद्य रचित श्रीगुरुलीलामृतात वर्णिलेला  हा  'दगड' म्हणजेच या पावन पादुका होत.


प्रत्यक्ष श्रीस्वामी समर्थांच्या आज्ञेनुसार या प्रासादिक पादुका श्रीमंत महारूद्र (नानासाहेब) केशवराव देशपांडे यांनी श्री ब्रह्मचारी महाराज (मुंबई गादी) यांच्या हस्ते, शके १७९७ साली (इ.स. १८७५) गुरुवारी वैशाख शुद्ध १५ या तिथीला प्रतिष्ठापित केल्या. या मंगल घटनेला वैशाख शुद्ध तिथी १५ शके १९४७ अर्थात १२ मे २०२५ रोजी दीडशे वर्ष पूर्ण होत आहेत. या शुभ प्रसंगाचे औचित्य साधून श्री स्वामी समर्थ मठ संस्थान, केजतर्फे पंचकुंडी पंचायतन महायज्ञ, दीड कोटी स्वामी नामजप, अन्नदान तसेच विविध सांस्कृतिक आणि धार्मिक कार्यक्रम आयोजित केले आहेत.

श्री स्वामी समर्थांचे पट्टशिष्य श्री हरिभाऊ तावडे उर्फ स्वामीसुत यांचे धाकटे बंधू दादामहाराज (मोरपीस) आणि त्यांची मातोश्री काकूबाई हे दोघेही या पावन पादुकांची स्थापना होत असताना स्वामी समर्थांच्या आज्ञेने प्रत्यक्ष उपस्थित होते. त्यामुळे आजही या मठात श्री स्वामीसुतांची सांप्रदायिक परंपरा श्रद्धेने पाळली जात आहे.

साक्षात त्या ब्रह्मांडनायकाच्या आशीर्वादाने स्थापन झालेल्या केज येथील या श्री स्वामी समर्थ मठास स्वामीभक्तांनी शक्य झाल्यास अवश्य भेट द्यावी आणि या विशेष सोहळ्यास उपस्थित राहून श्री स्वामी समर्थ महाराजांच्या कृपाशीर्वादाचा लाभ घ्यावा. 


श्री स्वामी समर्थ मठ संस्थान, केज - या सोहळ्याविषयीची सविस्तर माहिती इथे उपलब्ध आहे.


केजकर स्वामी - महारूद्रराव देशपांडे यांचे चरित्र इथे वाचता येईल.



॥ श्रीस्वामीसमर्थार्पणमस्तु ॥
॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥  

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

सौजन्य : श्री स्वामी समर्थ मठ संस्थान, केज