श्रीनृसिंहसरस्वतीस्वामीविरचितं श्रीज्ञानेश्वराष्टकं - समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम्...

॥ श्री गणेशाय नमः ॥ ॐ द्रां दत्तात्रेयाय नमः ॥ 

॥ परब्रह्मलिंगं भजे पांडुरंगम् ॥ श्री पंढरीनाथ महाराज की जय ॥ जय जय पांडुरंग हरि ॥

॥ ॐ नमो भगवते श्रीज्ञानदेवाय ॥

कलावज्ञजीवोद्धरार्थावतारं । कलाङ्काङ्क्तेजोधिकामोदिवक्त्रम् । खलानीशवादापनोदार्थदीक्षम् । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥१॥ भावार्थ : या कलियुगामध्ये अज्ञानी जीवांच्या उद्धारासाठी ज्यांनी अवतार घेतला आहे, शीतल परंतु कलंकित असलेल्या चंद्राच्या प्रतिबिंबापेक्षाही अधिक आनंददायी आणि आल्हाददायक असा ज्यांचा मुखचंद्रमा आहे, तसेच दुष्ट आणि अविहित कर्मे करणाऱ्यांचा वृथा अभिमान दूर करून त्यांना सदाचरण-सन्मार्ग दाखविण्यास जे समर्थ आहेत अशा सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या श्री ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो.॥१॥  अलङ्कापुरीरम्यसिंहासनस्थं । पदाम्भोजतेज: स्फ़ुरद्दिक्प्रदेशम् । विधीन्द्रादिदेवै: सदास्तुयमानं । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥२॥ भावार्थ : अलंकापुरी नगरीत अतिशय शोभायमान अशा सिंहासनावर जे पद्मासनात स्थित आहेत, ज्यांच्या पावन चरण कमळांच्या सभोवती असलेल्या दिव्य तेजाने सर्व दिशा उजळल्या आहेत आणि ब्रह्मदेव-इंद्रादिदेव ज्यांची नित्य स्तुती करत असतात अशा सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या श्री ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो.॥२॥ गदाशङ्खचक्रादिर्भिर्भाविताङ्गम् । चिदानंदसंलक्ष्यनाट्यस्वरुपम् । यमाद्दष्टभेदाड़ग़योगप्रवीणं । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥३॥ भावार्थ : ज्यांच्या चरणद्वयांवर शंख, चक्र, गदा आदि शुभ चिन्हें प्रगट झालेली आहेत, जे सदासर्वदा सच्चिदानंदस्वरूपी चैतन्यरूपांत लीन असतात आणि जे यम-दमादि अष्टांग योगामध्ये प्रवीण आहेत, अशा ( मानव रूपांतील श्रीहरि विष्णु असलेल्या ) सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो. ॥३॥ लुलायस्यवक्त्राच्छ्रुतिं पाठ्यन्तं । प्रतिष्ठानपुर्यांसुधीसंघसेव्यम् । चतुर्वेदतन्त्रेतिहासादिपूर्णं । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥४॥ भावार्थ : धर्मपीठ असणाऱ्या पैठण नगरीतील समस्त विद्वान ब्रह्मवृंदांच्या सभेत ज्यांनी रेड्याच्या मुखातून साक्षात ऋचा म्हणवून दाखविल्या आणि चारही वेद, तंत्रशास्त्र, आगमनिगमादि यांचे संपूर्ण ज्ञान असलेल्या, सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो.॥४॥ सदापंढरीनाथपादाब्जभृङ्गं । निवृत्तीश्वरानुग्रहात्प्राप्ततत्त्वम् । महेन्द्रायणीतीरभूमौ वसन्तं । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥५॥ भावार्थ : पंढरीनाथ अर्थात श्रीपांडुरंगाच्या दिव्य चरणरूपी कमळांतील भ्रमराप्रमाणे जे नित्य श्रीहरींचे गुणगान करतात, सद्‌गुरु श्रीनिवृत्तिनाथांच्या अनुग्रहानें ज्यांना परमात्मास्वरूप-तत्त्वांची प्राप्ती झाली आहे, आणि श्रेष्ठ अशा इंद्रायणी तीरावरील पावन भूमीवर जे वास करतात, अशा सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या श्री ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो.॥५॥  रणे कृष्णबीभत्सुसंवादभूतो --। रुगीतार्थबोधाय ज्ञानेश्वरीवै । कृर्तिनिर्मिता येन च प्राकृतोक्त्या । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥६॥ भावार्थ : महाभयंकर महायुद्धाच्या रणांगणावर श्रीकृष्ण आणि अर्जुनामध्ये जो श्रीमद्‌भगवतगीतारूपी संवाद झाला, ते मूळ संस्कृतमध्ये असलेले महान तत्त्वज्ञान सामान्यजनांना प्राकृत मराठीत सुबोध व्हावे यासाठी ज्यांनी श्रीज्ञानेश्वरी ग्रंथ रचला, अशा सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या श्री ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो.॥६॥ चिराभ्याससंयोगसिद्धैर्बलाढय: । बृहदव्याघ्रशायी महान् चांगदेव: । निरीक्ष्याग्रकुड्यागतंवीतगर्व: । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥७॥ भावार्थ : दीर्घकाळ केलेल्या परिपाठाने अनेक योगसिद्धी प्राप्त केलेले, बलाढ्य व महान योगी चांगदेव भीमकाय अशा वाघावर स्वार होऊन आपल्या भेटीस येत आहेत, ही वार्ता जेव्हा श्री ज्ञानदेवांना समजली, त्यावेळीं ते आपल्या भावंडांसह स्वतः एका भिंतींवर बसले होते. त्याच जड, निर्जीव अशा भिंतीस ज्यांनी चेतना, गती दिली आणि चांगदेवांचे गर्वहरण केले, अशा सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या श्री ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो.॥७॥ क्वचित्तीर्थयात्रामिषेणिति नित्वा । स्वयंवेद्यतत्त्वं न जानासि विष्णो: । यत: प्रेषित: खेचरो नामदेव: । समाधिस्थमूर्तिं भजे ज्ञानदेवम् ॥८॥ भावार्थ : भगवान महाविष्णुंच्या स्वयंवेद्य-परमात्मस्वरूप तत्त्वाची ज्याला पूर्णत: जाणीव, उपरती झाली नव्हती, आणि ज्याची अद्यापि सगुण-साकाराठायीं प्रीती होती, अशा भक्त नामदेवास तीर्थयात्रेच्या निमित्ताने ज्यांनी सत्संगाचा अनुभव दिला, तसेच पुढें त्या संत नामदेवांस सद्‌गुरु विसोबा खेचर यांच्याकडे पाठवून अद्वैताचा साक्षात्कारही घडविला, अशा सदैव समाधी अवस्थेमध्ये रममाण होणाऱ्या श्री ज्ञानदेवांचे मी स्तवन करतो, त्यांचे नामस्मरण करतो आणि त्यांना नमन करतो. ॥८॥ 

स्तवं भावभक्त्या दिभिः सौख्य देयं । पठन्तोऽर्थ जातं ह्य वाप्यापि विष्णोः । पदं यान्ति ते ज्ञानदेवस्य नित्यं । भवाब्धिं तरन्यन्तकाले च भक्ता:   भवाब्धिं तरन्यन्तकाले च भक्ता: भवाब्धिं तरन्यन्तकाले च भक्ताः ॥९॥ भावार्थ : श्री ज्ञानेश्वर महाराजांच्या या स्तवनाचा जे दृढ श्रद्धा, भाव-भक्तीने नित्य पाठ करतील, त्यांना अपार सौख्यप्राप्ती होईल आणि पठणकर्त्यांस चारही पुरुषार्थ व श्रीहरि विष्णुंच्या कृपेचा लाभ होईल. तसेच, त्या भक्तांना श्रीज्ञानदेवांच्या दिव्य चरणीं शाश्वतपद प्राप्त होईल आणि अंतकाळी ते संसारसागर सहज तरून जातील. ॥९॥ ॥ इति श्रीमत्परमहंसपरिव्राजकाचार्य श्रीनृसिंहसरस्वतीस्वामीविरचितं श्रीज्ञानेश्वराष्टकं संपूर्णम् ॥

॥ श्रीगुरूदत्तात्रेयार्पणमस्तु ॥

॥ श्रीगुरुदेवदत्त ॥